Het beekdal van de Ruiten Aa, eindeloze heidevelden en dicht begroeide bossen. Het Groningse Westerwolde is een oase vol natuurschoon. Maar ook een regio met een boeiende historie. Van het kruisherenklooster in Ter Apel en de gave vesting Bourtange tot het wat verscholen Oudeschans. En het beste nieuws: je kan erg fijn wandelen in Westerwolde.
Westerwolde ligt in het zuidoosten van de provincie Groningen. De streek begint in het noorden vrij breed en eindigt in het zuiden in een smalle punt tussen Drenthe en Duitsland. Er werd in het verleden vaak gevochten om het strategisch gelegen Westerwolde. Daar getuigen de twee vestingen in de streek nog altijd van: Bourtange en Oudeschans. Klooster Ter Apel werd nooit door militairen aangevallen. Maar het werd in 1593 door Willem Lodewijk van Nassau wel gedwongen om over te gaan tot het protestants geloof.
Zowel de vestingen als het klooster bevinden zich midden in de natuur, waar je al wandelend niet zelden het rijk alleen hebt.
Onze tips voor wandelen in Westerwolde:
Boswachterspad Ruiten Aa (10 km)
Een Boswachterspad van Staatsbosbeheer is wat avontuurlijker dan de bekende ‘paaltjesroute’. De boswachter neemt je mee langs zijn of haar favoriete plekken. Je switcht tussen bestaande routes (met gekleurde paaltjes als markering) en moet onderweg dus goed opletten. Daarvoor worden we in Westerwolde ruim beloond: het pad is een aaneenschakeling van verrassingen.
Vennetjes, heide en een beekdal
We starten het boswachterspad op parkeerplaats De Noordmee in Sellingen en wandelen door het bos en langs prachtige, diep zwarte vennetjes. Er staat altijd een bankje bij, zodat je kan genieten van bloemen, vogels en een weldadige stilte. We steken het grootste heideveld van Groningen over, tussen de heideschapen en Schotse Hooglanders door. En we vinden het er zo mooi dat we er later in de week nog eens gaan picknicken. Langs de oever van de beek Ruiten Aa keren we terug naar de parkeerplaats.
Rondom Bourtange (12 km)
Bourtange is een van de gaafste vestingen van Nederland, compleet met stervormig stratenplan, bastions, ravelijnen, grachten en bruggen. Ze dateert van de Tachtigjarige Oorlog, toen deze plek een van de weinig doorwaadbare plekken (’tangen’) was in het moeras tussen Groningen-stad en Duitsland. Groningen werd in 1580 ingenomen door de Spanjaarden. Als reactie daarop gaf Willem van Oranje opdracht tot het bouwen van een schans met vijf bastions. Zo wilde hij Groningen isoleren. Bourtange was in 1593 klaar en deed dienst tot 1851. Het is nu een toeristische attractie met interessante musea.
Moin!
Onze wandelroute start op de parkeerplaats van de vesting. We beginnen met een ruim rondje om Bourtange, door het Bourtangerveen dat vroeger een barrière vormde langs de Duitse grens. Straatnamen herinneren aan de oude vesting en de mogelijkheid om het omringende land onder water te zetten (Inundatieweg). De Soldatendijk werd aangelegd om te voorkomen dat het water dan zou weglekken. We wandelen even Duitsland in en andere wandelaars groeten ons met ‘Moin!’ We passeren het Oude Jodenkerkhof, dat herinnert aan de joodse gemeenschap in Bourtange. Deze werd volledig gedeporteerd tijdens de Tweede Wereldoorlog. Slechts twee mensen keerden terug. Hun gebedshuis in de vesting is de enige goed bewaarde synagoge langs de Nederlands-Duitse grens (en nu een museum).
Spaanse Paard
Aan het eind volgt een kleiner rondje om de vesting, vanwaar we een prima zicht hebben op de schans met zijn grachten en bastions. Over meerdere bruggen en door een poort wandelen we uiteindelijk de vesting binnen. Op het Marktplein vinden we ’t Oal Kroegje, een leuke plek om te lunchen of iets te drinken. Let even op het Spaanse Paard dat op het plein staat. Een martelwerktuig uit de Tachtigjarige Oorlog, met een scherpe rug. Gestrafte soldaten werden op dit paard door de stad getrokken. Hadden ze het erg bont gemaakt, dan werden gewichten aan hun voeten gehangen.
Rondom Oudeschans (3, 6 of 11 km)
Ook Oudeschans dateert van het jaar 1593. Maar deze vesting oogt niet langer als een verdedigingswerk. Je ziet er geen bastions en uitkijktorens meer, maar vindt er evengoed nog sporen van het verleden. Oudeschans is een lommerrijk dorp, met fraaie oude huizen, charmante straatjes en stegen. En het is er rustiger dan in Bourtange. Ook hier kun je een museum bezoeken over de vesting.
Dorp onzichtbaar
Wil je een korte wandeling maken, volg dan in het dorp de houten borden met ‘wandelroute’. Deze voert langs de stervormige randen van de vroegere vesting. Onderweg kijk je steeds fraai uit op het dorp. Ook het stukje over de oude dijk rond de vesting is bijzonder. Je passeert de historische begraafplaats, kijkt uit over tuinen en smalle steegjes. De iets langere route voert deels over de tweede verdedigingslinie, de zogenaamde contrescarp. Je doorkruist de polder en wandelt langs de Westerwoldse Aa. Onderweg is goed te zien hoe Oudeschans zich verschanst achter zijn bomen. Van een afstand heb je geen flauw benul dat daar een dorp ligt.
Boswachterspad Ter Apel (12 km)
De parel van Ter Apel is zonder twijfel Klooster Ter Apel, geflankeerd door het romantisch witte Hotel Boschhuis. Het klooster werd tussen 1465 en 1561 gebouwd voor de Kruisheren. In 1593, kort nadat het voltooid was, veroverde Willem Lodewijk van Nassau het gebied en dwong de katholieken over te gaan tot het protestants geloof. Nog altijd fungeert de kloosterkerk als Nederlands-hervormde kerk. De rest van het klooster is ingericht als museum. Een bijzonder interessant museum, dus niet missen!
Gevarieerd rondje
Vanaf het klooster leiden diverse gekleurde paaltjes het dichte bos rond het klooster in. De blauwe route is het Boswachterpad. Deze tocht voert ons over slingerende paden door oud bos met enorme beuken- en eikenbomen en langs de beek Ruiten Aa. Als we langs de bosranden lopen kijken we schitterend uit over de velden. Nadeel (zomer 2020) is dat de bewegwijzering niet goed is onderhouden. Paaltjes zijn verdwenen of omgevallen en staan soms pas ver om de hoek van het pad dat je moet inslaan. In combinatie met de kaart en hier en daar Google Maps komen we er gelukkig wel uit. Ook de gele en rode route zijn niet overal goed gemarkeerd, maar omdat ze korter zijn verdwaal je daar niet snel. Wordt (hopelijk) aan gewerkt!
Langeafstandspaden
Je kunt ook een paar dagen, zelfs een week gaan wandelen in Westerwolde. Zo is er het Westerwoldepad (80 km). Dat voert je van Wedderbergen naar Ter Apel (of terug) door de mooiste natuurgebieden van de streek: de stroomdalen van de Ruiten Aa en de Westerwoldse Aa, oude bossen, vennen en heidevelden. De etappes zijn te downloaden via de site van Visit Groningen.
Een stukje ouder, en al beter bekend, is LAW het Noaberpad van Bad Nieuweschans naar het Duitse Kleef (432 km). Dit pad voert langs de mooiste natuurgebieden langs de Nederlands-Duitse grens en trakteert je de eerste 88 km op wandelen in Westerwolde.
De beste reisgidsen over Westerwolde
Time to momo Groningen
Of je jezelf nou graag omringt met stadse bedrijvigheid of liever het einde van de wereld opzoekt, in de Noord-Nederlandse provincie Groningen kan het allemaal! Binnen no-time laat je het studentengedruis van de gelijknamige hoofdstad achter je en sta je midden in de natuur, op een sup of op het erf van een boerderij. Time to momo, 2023
LAW Het Noaberpad
Met het gidsje van LAW het Noaberpad (‘Grenzenloos wandelen van Dollard naar Rijn’) kun je onderweg prima uit de voeten: routebeschrijving in twee richtingen, duidelijke kaarten, foto’s en achtergrondinformatie. Ook praktische informatie over logies onderweg en aansluitingen met het OV (2018).
De leukste hotels
Logeren in Westerwolde
In Hotel Vesting Bourtange slaap je stijlvol in een voormalig soldatenlogement. Alleen al een bijzonder gevoel dat je in de vesting bent als de toeristen zijn vertrokken. Een deel van de kamers heeft een bedstede, verder zijn de kamers modern ingericht en voorzien van alle comfort.
B&B Oudeschans biedt bed & breakfast in een mooi oud pand. Je kunt er ook kiezen voor alleen ‘bed’ en zelf koken. De kamer is een appartement, inclusief keuken. Vriendelijke ontvangst en je bent tevens welkom in de tuin.
Een heel romantische locatie in Ter Apel is het wit geschilderde Hotel Boschhuis, gelegen aan het eind van de oprijlaan naar Klooster Ter Apel. De kamers zijn vrij eenvoudig (wel met badkamer), de charme zit ‘m vooral in de gezellig ouderwetse gelagkamer, waar je heerlijk kan eten. Ook het terras is fijn. En je wandelt er zo weg. Het hotel ligt aan het Noaberpad en het Westerwoldepad.
Zoek je een rustige en betaalbare plek, waar je ook nog zelf iets te eten kan maken? Dan is B&B De Tuinkamer in Ter Apel een uitstekende keuze. Je hebt er de beschikking over de bovenverdieping: een ruime kamer en aparte badkamer. In de kamer staat een magnetron, koffiezetapparaat, koelkast en waterkoker en met mooi weer zit je er fijn in de tuin. Zeer gastvrije ontvangst en een goed ontbijt.
