Hadrian’s Wall in Engeland mag dan beroemder zijn, ook wij hebben onze ‘Limes’. De noordelijke grens van het Romeinse Rijk loopt in Nederland langs de Rijn. Van de Duivelsberg bij Nijmegen tot de monding in zee bij Katwijk. Historisch boeiend, maar het rivierenland vormt ook een fantastisch wandelgebied. Ga dus eens wandelen langs de Rijn en ontdek het Romeinse Limespad.
Het Romeinse Limespad is 275 kilometer lang en werd na de lancering in 2018 al snel populair. Zeker toen de route in 2019 Wandelroute van het Jaar was en de Limes sinds kort Unesco Werelderfgoed is. Steeds vaker zien wij bij ons in de straat mensen met het routeboekje in de hand. Het Limespad loopt namelijk langs ons huis in de Utrechtse wijk Lombok! Een extra reden om het routeboek ook aan te schaffen en de eerste etappes in te plannen. We besloten niet (zoals de meeste wandelaars) van Katwijk naar de Duivelsberg te lopen, maar juist andersom. We wandelen graag naar het westen (met de zon in het gezicht!) en het leek ons bijzonder om aan zee te eindigen. Geen praktisch probleem gelukkig. Het boekje beschrijft de route in beide richtingen.
Favoriete etappes
Het Limespad biedt van oost naar west een fraaie doorsnede van Nederland. De volgende etappes bleven ons het meeste bij.
Etappe 1: Duivelsberg – Waalbrug Nijmegen (17,2 km)
Pannenkoekenrestaurant de Duivelsberg is een bekend wandelknooppunt. Het Pieterpad en streekpad Nijmegen komen langs en het Grote Rivierenpad gaat er van start. Het is even zoeken naar ‘ons’ pad, maar al snel dalen we door het bos de Duivelsberg af. We kennen dit gebied best goed, maar kijken er nu met ‘Romeinse’ ogen naar. Bij Hotel de Holthurnsche Hof passeren we de ‘grootste Romeinse fabriek van aardewerk en dakpannen’. Op het Kops Plateau bevond zich een Romeins legerkamp. En we stuiten op een aquaduct dat het leger dagelijks van 500.000 liter water voorzag. Ook de binnenkomst in Nijmegen is Romeins gekleurd. Informatieborden duiden het verleden, gebouwen en wooncentra hebben Romeinse namen. Langs Museum Het Valkhof (een must voor wie meer wil weten over de Romeinen) dalen we af naar de Waalkade. Hier lonken de terrassen aan de rivier.
Logeren in Nijmegen
Aan de Waalkade logeer je goed in Hotel Courage, gelegen naast Fietsmuseum Velorama en deels in die stijl ingericht. Een deel van de kamers kijkt uit op de Waal. Nog leuker is logeren op de Waal, op historisch vrachtschip Opoe Sientje. De hutten zijn thematisch ingericht en zo kan het gebeuren dat je bed in een oude sloep is ingebouwd of dat je je waant in een Arabisch sprookje.
Etappe 3: Elst – station Arnhem (circa 16,5 km)
Elst is een vrij onopvallend dorp aan de Linge, maar met een rijk Romeins verleden. Onder de Grote Kerk liggen de resten van een Gallo-Romeinse tempel en je vindt er fundamenten van drie tempels en een badhuis. Nadat we het dorp verlieten langs het Romeinse Lint in Park Lingezegen, komen we al snel in Arnhem aan. In een nieuwbouwwijk in aanbouw. De route leidt ons er langs het water en een Romeins kunstwerk omheen. Al snel krijgen we een zeer aantrekkelijk perspectief: de stuwwal aan de overkant van de Rijn. Heerlijk hoog zien we er onze toekomstige route opdoemen. Dwars door uiterwaardenpark Stadsblokken-Meinerswijk (met Romeinse ruïnes) wandelen we Arnhem binnen via de brug over de Rijn.
Logeren in Arnhem
Voor de leukste logies moet je even afwijken van de wandelroute en zo pak je meteen iets mee van de charme van Arnhem. Zoals het glooiende Sonsbeekpark en de historische panden van rond de vorige eeuwwisseling. In zo’n oud herenhuis (uit 1904) logeer je stijlvol in B&B Antonius. Hoge plafonds, balkon met uitzicht en een verrassend ontbijt. Zoek je het meer eigentijds, kijk dan bij Hotel Modez in het Modekwartier. Hier is elke kamer ingericht door een andere kunstenaar. En in de directe omgeving vind je hippe winkeltjes en horeca.
Etappe 6: Wageningen, haven – Lienden (15,4 km)
Vanuit Wageningen wandelen we met zicht op de Nederrijn verder op het Romeinse Limespad. We genieten van natuurgebied Blauwe Kamer, met zijn konikpaarden, en steken met de pont over naar Opheusden. Daar schuiven we meteen aan op het terras van ’t Veerhuis. Ook aan deze kant houden we zicht op de rivier en verderop wacht ons een leuke verrassing. Een gereconstrueerde Romeinse wachttoren. Hij is open, we kunnen er drankjes en snacks kopen en naar boven klimmen voor het uitzicht. Via Kesteren wandelen we door naar Lienden, waar we verwachten terecht te komen in een typisch Betuws dorp met veel fruitteelt. Klopt! Maar evengoed werden in zo’n boomgaard gouden Romeinse munten gevonden uit de 4e-5e eeuw, vlak voor het Romeinse Rijk definitief instortte. Dus toch weer sporen van de Romeinen.
Logeren in Lienden
In Lienden zelf is weinig logies te vinden. 1 kilometer ten noordwesten van het dorp logeer je sfeervol aan het water in B&B Het Zwanennest. Het appartement is van alle gemakken voorzien (keuken, badkamer, tuin) en je krijgt ’s ochtends een uitgebreid ontbijt aan huis. Ook net iets buiten Lienden, richting Ommeren, staat een knusse woonwagen in de tuin van B&B de Akker. Met keukentje, en de douche en WC gedeeld. Zelf logeerden we hartje Lienden in het tuinhuis van de familie Wissingh. Van alle gemakken voorzien, veel privacy, hartelijke ontvangst en zeer betaalbaar (Vrienden op de Fiets).
Etappe 10: Bunnik – Utrecht (circa 19 km)
Na prachtige etappes langs de romantische Kromme Rijn wandelen we een dagje naar huis. Eerst volgen we de rivier langs fraaie buitenhuizen en over landgoed Rhijnauwen. Na het gelijknamig fort verlaten we het water en steken we door naar Fort bij Vechten. In dit fort kan je de boeiende expositie bezoeken over de Hollandse Waterlinie. Minder bekend is dat hier 2000 jaar terug het oudste en grootste Romeinse fort van Nederland lag: Fectio. We lopen langs de contouren en bewonderen de houten wachttoren. Imposant! Langs de Vaartsche Rijn en de Oudegracht wandelen we het historisch centrum van Utrecht binnen. hier nemen we als echte toeristen een kijkje in museum DOMunder. De ontdekkingstocht onder het Domplein voert ons van de Romeinen via aartsbisschop Willibrord naar de storm van 1674, die een wig sloeg tussen de kerk en de toren. En daarna is het goed thuiskomen in onze wijk Lombok.
Logeren in Utrecht
Grand Hotel Karel V is een schitterend hotel hartje stad en pal langs de route. De enorme tuin is een oase in de stad. In vergelijking met andere hotels in Utrecht betaal je er best een redelijke prijs voor een kamer met ontbijt. Aan de Leidsekade, ook direct langs het Limespad en tegenover de Koninklijke Munt, is B&B De Klinkende Munt een leuke optie. Je hebt een heel huis tot je beschikking (de eigenaren wonen boven) en krijgt ’s ochtends het ontbijt aan de deur geleverd.
Etappe 12-14: Harmelen – Alphen aan de Rijn (circa 46 km)
In Harmelen nemen we afscheid van de Leidse Rijn en vervolgen onze weg langs de Oude Rijn. Kilometers lang wandelen we autovrij op het jaagpad tot we hartje Woerden bereiken. Precies op tijd voor de lunch. Er is veel keuze op het voormalig vestingeiland bij Kasteel Woerden. Na Woerden verlaten we de Oude Rijn en wandelen langs smalle slootjes en boerderijen naar het piepkleine Papekop. We bevinden ons nu hartje Groene Hart, waar grote steden, treinen en snelwegen steeds in de buurt zijn. En toch lopen we door prachtige, waterrijke natuur. Chapeau voor de makers van het Romeinse Limespad!
Oude Hollandse Waterlinie
Op papier ziet de wandeling van Papekop naar Bodegraven er wat rechtlijnig uit. Lange rechte stukken, waarbij we opnieuw de A12 en het spoor oversteken. Voordeel is dat je minder hoeft op te letten en vooral kan genieten van het uitzicht. Op weidevogels, bloemen langs de sloot en dorpjes in de verte. We genieten volop en leren langs de Enkele en Dubbele Wiericke meer over de Oude Hollandse Waterlinie (het land tussen deze twee waterlopen werd in ‘rampjaar 1672’ onder water gezet, om het oprukkend Franse leger tegen te houden). Vanaf een uitkijktoren overzien we het gebied. Vlak voor Bodegraven bereiken we bij Fort Wiericker Schans opnieuw de Oude Rijn.
Werelddorp Zwammerdam
Tot Alphen aan de Rijn lopen we weer grotendeels op het jaagpad. We pauzeren sfeervol op terrassen aan het water. Het mooie dorpje Zwammerdam was in de jaren 1970 even wereldberoemd toen er maar liefst zes Romeinse schepen en een castellum werden opgegraven. Daarvan is weinig meer te zien. Maar we naderen Alphen en Leiden, waar we in het Archeon en het Rijksmuseum voor Oudheden in de Romeinse geschiedenis kunnen duiken.
Logeren tussen Harmelen en Alphen aan de Rijn
In Papekop logeer je vorstelijk in B&B Spoorzicht, een boerderij langs het Romeinse Limespad. Het gastenappartement is volledig ingericht met woonkamer, keuken, badkamer en buitenterras. Bij de prijs zit een uitgebreid ontbijt inbegrepen. Op het erf kan je als wandelaar ook terecht voor een kop koffie of thee, ijsje en sanitaire stop (Rustpunt).
In Alphen vind je een appartement met uitzicht op de Rijn, direct langs de wandelroute. Rijnzicht is een stijlvol appartement met alle voorzieningen en ontbijt op bestelling. Vanuit Rijnzicht wandel je zo de historische binnenstad in, met zijn kroegen en restaurants.
Wordt vervolgd (wij zijn nog onderweg op het Romeinse Limespad).
De beste reisgidsen
Romeinse Limespad
Met dit routeboekje kan je uitstekend uit de voeten op de het Limespad. Gedetailleerde kaarten, een duidelijke routebeschrijving ter ondersteuning van de markering onderweg: verdwalen kan bijna niet. Daarnaast veel achtergrondinformatie over de Romeinse en andere sporen langs de route. Leuke weetjes en een compleet overzicht van de OV-verbindingen. Alleen de lijst met logeeradressen is kort, daarvoor moet je dus zelf wat meer moeite doen.
