Van potjesvlees tot Schijtmanneke: de regio Frans-Vlaanderen voelt zo vertrouwd dat Vlamingen en Nederlanders zich er thuis voelen. Het onthaal is vaak Nederlandstalig, je eet in een estaminet en neemt een kijkje in een Steenmeulen. Je kunt in Frans-Vlaanderen bovendien goed wandelen en fietsen. Bienvenue chez les Flamands!
Zuydcoote, Leffrinckoucke, Hondschoote. Het duurt na de grens bij De Panne altijd even voor je je in Frankrijk waant. Waar komen die vertrouwde namen vandaan en waarom hoort dit gebied toch bij Frankrijk?
Noordpeene
Het antwoord op die vraag krijgen we in Maison de la Bataille in het dorp Noordpeene. En de ‘bataille’ waarover het hier gaat is de Slag aan de Peene. Die trok op 10 april 1677 een streep door het Vlaanderen dat sinds 1581 bekend bestond als de Spaanse Nederlanden. De Franse koning Lodewijk XIV wilde zijn grenzen verder noordelijk trekken en belegerde Sint-Omer.
De Nederlandse stadhouder Willem III hield de Fransen liever wat verder van zijn grenzen en greep in. Willem bereidde zich echter onvoldoende voor, raakte een compleet bataljon kwijt en blies al snel de aftocht. “Sindsdien hoort dit gebied, zo tussen Duinkerke, Saint-Omer en Lille, bij Frankrijk en dat danken we dus aan de Hollanders”, besluit de gids zijn verhaal met een knipoog. Het museum toont via een maquette het verloop van de strijd. Daarnaast besteedt het aandacht aan het dagelijks leven van vroeger.
Fietsroute
Vanuit Noordpeene voert een 42 km lange route je in het spoor van de Slag aan de Peene en de bron van rivier de IJzer. Je fietst over glooiende landwegen, met mooie uitzichten, en passeert onder meer de Rosse Mulle (een door een paard aangedreven molen), La Chaumière (een typisch Vlaams huis van hout en kalk) en een oude Romeinse weg. Verder onderweg gezellige dorpjes met horeca en enkele kastelen en landhuizen. De routefolder is verkrijgbaar bij het museum en toeristische diensten.
Cassel
Via een slingerweg klimmen we naar het ‘dak’ van Frans-Vlaanderen, de 176 meter hoge Kasselberg, en zetten ons op het terras van estaminet Kerelshof. Een plaatje, zowel het centrale plein van Cassel met zijn historische panden als het knusse interieur van het eethuisje.
We eten Vlaamse karbonade en potjesvlees: in gelei ingelegde stukjes vlees. De zon schijnt, de wijn tintelt: hier blijven we nog wat langer.
Aan de hand van wandelnetwerk Kasselberg lopen we via oude straatje naar de bergtop en genieten van het uitzicht. Zoals we Cassel al van verre zagen liggen, kijken we nu van bovenaf weids uit over het vlakke land. Zeven wegen vertrekken in stervorm uit de stad, een erfenis van de Romeinen die hier een basis hadden. Het standbeeld van generaal Maréchal Foch herinnert aan de Grote Oorlog en een ander monument vraagt aandacht voor de drie veldslagen in 1677. Maar steeds zijn het vooral de uitzichtpunten die ons trekken. De omgeving is te mooi om te willen stilstaan bij historisch geweld. De route voert ons verder over smalle wandelpaden, in een rondje onderlangs het stadje dat zich steeds van een andere zijde toont.
Wandelen
Wandelnetwerk Kasselberg (216 km) strekt zich uit rond de heuvel die al in de Romeinse tijd bewoond was. De stad Cassel is het centrum van Frans-Vlaanderen en verbindt plaatsen als Steenvoorde met Noordpeene en Oudezeele met Saint-Sylvestre-Cappel. De kaart en het routeboekje zijn te koop bij de toeristische diensten en online via Op stap in Noord-Frankrijk.
De beschreven wandeling start in Cassel op de hoek van de Grand Place (vlakbij de kerk) bij knooppunt 81 en volgt de volgende reeks (circa 2 km): 81-5-4-77-76-75-74-71-21-72-73-78-31-32-81.
Bij het Office du Tourisme (Grand Place) kun je ook gratis de wandeling Circuit de découverte de la ville afhalen. Deze voert je in 1,5 uur (3 km) langs de belangrijkste bezienswaardigheden van Cassel.
Schijtmanneke
Interessant om nader te bekijken: Musée de Flandre, op de Grand Place in Cassel. Het belicht de Vlaamse identiteit van de regio en toont onder meer het beeldje van Schijtmanneke. Een man die zijn behoefte doet. Een geregeld voorkomend beeld in de kunst van onder meer Jeroen Bosch en Pieter Bruegel. Niet bedoeld om aanstoot te geven: de werkelijkheid zoals zij is. En achter de beelden schuilt de betekenis en symboliek van de woorden. Een subtiele kwinkslag zelfs. In het Vlaams kan ‘uitschijten’ ook ‘spotten met’ betekenen. Het schijtmanneke wordt niet alleen gebruikt om de menselijke natuur te bespotten, maar tevens om de mens haar juiste plaats te wijzen: we zijn allemaal gelijk, ons aardse bestaan is tijdelijk.
Terdeghem
Ook onze volgende bestemming mag er zijn: Terdeghem. Een klein dorp, in de top tien van mooiste Franse dorpen, met fraaie oude gebouwen.
Zoals de hallenkerk met elementen uit de 12e, 16e en 18e eeuw en twee opvallende molens. Bij een ervan, de Steenmeulen, wacht molenaar Jef Markey ons op met een glas cider. Zijn ouders, afkomstig uit Veurne, namen de bakstenen molen in 1938 over en Jef bouwde haar uit tot een museum. In West-Vlaams, soms vertaald door zijn vrouw die er nog opgroeide, vertelt hij ons de ins en outs van het meel malen en de kracht die drie paar molenstenen opwekken.
Na afloop maken we een wandeling door Terdeghem en bestellen we lokale kaas en worst in estaminet Kerkhoek, alweer zo’n gezellig Vlaams eethuis, gerund door de vriendelijke broers Romain en Bertrand.
Terwijl wij eten, leggen de plaatselijke jagers en een wielerclub aan voor een snelle pint en vinden wij het steeds lastiger om ons nog in Frankrijk te wanen.
Wandelen
Maak vanaf estaminet Kerkhoek een ‘rondje om de kerk’ langs de historische gebouwen en kleurrijke huizen van het dorp en start daarna bij knooppunt 29 een ommetje in de omgeving van Terdeghem. Je wandelt langs onder meer Moulin de la Roome (circa 3 km): 29-22-21-20-22-29.
Bergues
Zich met moeite wanen in Frankrijk: dat kostte ook een bekende Franse postdirecteur moeite. In de hilarische film Bienvenue chez les Ch’tis verwachtte hij na zijn overplaatsing naar het Noorden in een Siberische strafkolonie terecht te komen, waar de cholera ‘nog’ rondwaarde. Om uiteindelijk ’thuis’ te komen in een warm Vlaams nest met een beiaardier op het Belfort en tegen lunchtijd een rij voor het plaatselijk frietkot. De film werd gedraaid in Bergues en trok niet alleen de stad, maar de hele regio uit de vergetelheid.
We bekijken Bergues vanaf het 47 meter hoog Belfort en maken een stadswandeling, deels over vestingmuren en wallen. Natuurlijk speuren we naar filmlocaties, die zich zonder veel moeite aandienen. Als dan vanuit een huis de scherpe kreet ‘èèèh’ klinkt, krijg ik direct zin in een stuk maroilles, de stinkkaas die de film-Ch’tis bij het ontbijt eten. Toch knap van de makers: zoveel uitstraling van een film die dateert uit 2008.
Wandelen
Bij de Dienst voor Toerisme (op de begane grond van het Belfort) kun je een Nederlandstalige wandelroute afhalen langs het historisch erfgoed van Bergues (3 km, 1,5 uur). De route voert je langs 32 punten, zoals historische poorten, vestingwerken, een herberg uit de 17de eeuw en een 18de-eeuws winkeltje.
De beste reisgidsen
Dagstappergids Frans-Vlaanderen
Deze prima wandelgids bevat 15 lusvormige tochten door Frans-Vlaanderen.
Ze vormen een combinatie van GR-paden en landelijke wegen.
Een goede mix tussen de Opaalkust en het landelijke gebied bij Bergues, Steenvoorde en Kassel.
De leukste hotels in Frans-Vlaanderen
Romantisch, sympathiek of stijlvol
In Bergues logeer je romantisch in Bienvenue Chez Nous: 4 kamers in een historisch pand hartje centrum. Met streekgerechten in het restaurant.
Een sympathiek adres in Bollezeele is Pantgat Hof: vijf gezellige kamers, inclusief gebruik van kitchenette, bibliotheek en gastenlounge met open haard.
Vlakbij Terdeghem en de Steenmeulen vind je Au Coeur Des Hôtes: stijlvolle B&B met drie kamers in Steenvoorde. Ruime kamers, tuin, terras en een verrassend ontbijt.
Wandelvakantie en fietsvakantie in Frans-Vlaanderen
Wandelen met SNP Natuurreizen
SNP Natuurreizen organiseert een wandelreis in het Vlaamse heuvelland (rond Ieper), waarbij je ook Frans-Vlaanderen aandoet. Deze 4-daagse individuele wandelreis voert je vanaf de Rode Berg, waar je logeert in een charmant en duurzaam hotel, door het Vlaamse Heuvelland. Je wandelt langs akkers, verwilderde weilanden en met eiken-, beuken- en kastanjebomen beboste heuveltoppen.
Een lieflijk landschap, met echter ook het grimmig verleden van de Eerste Wereldoorlog. In Frans-Vlaanderen bezoek je Sint-Jans-Cappel en keer je met een klim over de beboste hellingen van de Mont Noir terug naar de Rode Berg. Het niveau is 0,5: voor iedereen die van wandelen houdt maar geen grote afstanden wil afleggen. Inclusief logies & ontbijt, 3x lunchpakket en toegang museum Bayernwald.
Fietsen met SNP Natuurreizen
SNP Natuurreizen organiseert een fietsreis in het Vlaamse heuvelland (rond Ieper), waarbij je ook Frans-Vlaanderen aandoet. Deze 4-daagse individuele fietsvakantie voert je vanuit Ieper langs de slagvelden van de Eerste Wereldoorlog in het grensgebied van Belgisch en Frans Vlaanderen. Vanaf de Rode Berg, waar je logeert in een charmant en duurzaam hotel, steek je de grens over naar de Catsberg, met zijn panoramisch uitzicht en de Abdij Mont des Cats waar je heerlijke trappistenkaas kunt proeven. Het niveau is 2: goede conditie, met soms pittige klimmetjes. Inclusief logies, ontbijt, 2x lunchpakket en bagagevervoer.
